Çanakkale’nin Çan ilçesinde, Kumarlar köyünde bulunan ve yaklaşık 2 asır evvel inşa edilen cami, Osmanlı mimarisinden izler taşıyor.
Son olarak 1905 yılında onarılan, Bursa Kültür Varlıklarını Müdafaa Bölge Kurulunca 1991’de tescil edilen Kumarlar Köyü Tarihi Mescidi, 1995’te köye yeni ibadethane yapılmasının akabinde kullanım dışı kaldı.
Teknik incelemelerin akabinde restore edilmesi kararlaştırılan, günümüze kadar ulaşmış zaviyeli mescitler ortasında ilgi çeken ibadethane bünyesinde, evvelden kullanılan ihtiyar ve genç odaları, berber, Kur’an kursu yer alıyor.
Geniş avlusunda soğuk ve yağışlı havalarda da namaz kılınabilen mescitte ayrıyeten eski devirlerde hata işleyenlerin gözaltında tutulduğu bir oda ile depo olarak kullanılan iki kısım de bulunuyor.
Onarım kapsamına alınan ve projesi hazırlanan tarihi yapıda çalışmaların başlaması bekleniyor.
Tarihi mescitle ilgili araştırma yaparak makale kaleme alan Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Zekiye Uysal, AA muhabirine, bu ibadethanenin iki katlı inşa edildiğini söyledi.
Toplumsal emelli ünitelere sahip tarihi yapının, Anadolu’nun kimi kasaba ve köylerinde sık rastlanan Osmanlı taşra mimarisinden izler taşıdığını belirten Uysal, caminin güneybatı köşesinde bitişik kare düsturlu, silindirik gövdeli, kesme taştan tek şerefeli minare bulunduğunu anlattı.
Cami ile minarenin düsturunun batı cephelerinin bir konuta bitişik olduğunu aktaran Uysal, “Doğu cephesinde altta iki, üstte iki olmak üzere düşey dikdörtgen çerçeveli 4 pencere yer almaktadır. Bu duvarda boya ile 1905 tarihi yazılıdır. Bu cephenin güneydoğu köşesi yakınında duvara gömülü bir sütun kesimi var. Cephenin kuzeydoğu köşesi, bir meskenin girişine denk geldiğinden sıvanmamıştır. Kuzey cephe kısmen yapının ardındaki meskenin taşlığına bakar.” dedi.
Uysal, taban katta sofanın kuzeydoğu köşesinden doğuya uzanan dar koridorun ucunda küçük boyutlu imam odasının yer aldığını lisana getirdi.
Yapının öteki mimari özellikleri hakkında bilgi veren Uysal, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Koridorun sağ tarafındaki iki kanatlı ahşap kapıyla harime girilir. Kapının iki yanında dikdörtgen biçimli birer pencere bulunur. Harimin kuzeyindeki bayanlar mahfili ahşap direklerle taşınmaktadır. Ahşap oymalı korkuluklara sahiptir. Kıble duvarının ortasındaki mihrabın sağında ahşap minber bulunmaktadır. Pencerelerin iç biçimleri dıştakilerden biraz farklıdır. Dıştan dikdörtgen çerçeveli olan güney, doğu ve batı cephelerin alt pencereleri içten basık kemer biçimli yapılmıştır. Üst pencereler ile harim kapısının iki yanındaki pencerelerin biçimleri ise dıştaki çerçeve biçimlerini tekrarlarlar. Harimdeki iki ahşap direk ile harimin kuzey duvarına binen bayanlar mahfili, harime hakikat balkon çıkıntısıyla uzanırken geriye hakikat genişletilerek harime ulaşmayı sağlayan koridorun da üstüne oturtulmuştur. Mahfilin harime bakan kenarı ahşap korkuluklarla sınırlanmıştır. Tavanı köşelere çaprazlama atılan tahtaların oluşturduğu altıgenin ortasındaki kare biçimli yükseltilmiş kısımla tamamlanmıştır. Tavanın büyük kısmını kaplayan altıgenin içi ve ortadaki yükseltilmiş kısmın yüzeyi çıtalarla karelere bölünmüştür.”
“Camimiz onarılıp aslına uygun olarak yine hayat bulacak”
Doç. Dr. Zekiye Uysal, caminin çok fonksiyonlu yapısıyla dikkati çektiğini vurguladı.
Cami ile toplumsal emellere hizmet eden üniteleri barındıran kısımların birlikte tasarlanmasının değerine işaret eden Uysal, şunları kaydetti:
“Yapı bu tarafıyla erken Osmanlı devrinin zaviyelerini ve zaviyeli mescitlerini akla getirir. İki katlı yan sofaya bir koridorla bağlanan harimden oluşan planlama, elbette ki erken periyodun kelam konusu yapılarının planlarına benzemez. Hem ibadet yeri hem de konuk odası, gençler ve ihtiyarlar odaları, muhtarlık ve berber üzere toplumsal ve idari maksatlara ayrılmış yerlerinden kaynaklanan çok fonksiyonlu özelliği, Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarında yaygın biçimde inşa edilen, gelip geçen yolcuların, kimsesizlerin yeme içme ve barınma muhtaçlıklarını karşılamaktan öbür, ahilerin toplanma ve ibadet muhtaçlıklarını da karşılayan zaviye ve imaret tipi yapıları andırıyor.”
Caminin çok kıymetli bir yapı olduğunu lisana getiren Başaran, “Tabii çok eski bir yapı olduğu için caminin yok olup gitmesini istemiyoruz. Bunun yerine 1995’te yeni bir cami yapılmış lakin bu camimiz de hala ayakta duruyor. Toplumsal alanlarıyla, mimarisiyle kıymetli bir yapı. Kültür Varlıklarını Muhafaza Bölge Konseyi ve Vilayet Özel Yönetimi yetkilileri ile yaptığımız görüşmelerde camimizin onarım kapsamına alındığını öğrendik. Umuyorum ki önümüzdeki süreçte camimiz onarılıp aslına uygun olarak tekrar hayat bulacak ve gelecek nesillere değerli bir miras olarak aktarılacaktır.” diye konuştu.
Kaynak: Anadolu Ajansı / Burak Akay
Haberler.com
