Aydınlanma ve demokrasi uğraşımızın değerli isimlerinden Ataol Behramoğlu, SÖZCÜ HaftaSonu’na verdiği röportajda değerli ve çarpıcı tespitlerde bulundu. İşte Türkçe’nin en iyi kalemlerinden Behramoğlu’nun değerlendirmeleri:
– Demokrasi uğraşınız boyunca basınçlara uğradınız, yasaklandınız, mahpuslara atıldınız, sürgünlere maruz kaldınız. Kıyasladığınızda, bugünün Türkiye’sini nasıl görüyorsunuz?
İZLER KARIŞIYOR
Bugün yaşadığımız ortam en berbatı. Zira ikiyüzlü bir devir yaşanıyor. O denli ki fazilet ve erdemsizlik üzerine yazdığım şiirde şöyle bir dize var: “Katil imdat diye yırtınıyor, Kaynak bekçisi olmuş hırsız.” Bu, toplumsal alt-üst oluşun bir çeşit simgesi üzere. Yalan hükümran olmuş her şeye. O devir diktatör “Asmayalım da besleyelim mi” diyordu, “Demokratım” demiyordu.
Bugün herkes birbirinden daha demokrat fakat yapılanlara bakıyorsun, demokrasiyle alakası yok. Bu yalan ortamı kişilerin kimliğini, ahlakını bozuyor, bedel yargıları alt-üst oluyor. At izinin it izine, dost ve düşmanın birbirine karıştığı bir periyot yaşanıyor. Ben bu kadar rahatsız edici, bu kadar sinik, bu kadar istenilmeyen bir devir yaşamadım.
– Bu berbat durumun sebebi nedir?
Bunun doğal çevre nedenleri olduğu kadar zatî nedenleri de var. Ben açık ve sahih konuşmayı severim. Bugün devletimizde idaresi neredeyse tek başına elinde tutan bir kişi var. Bana nazaran bu kişinin zihnindeki ideoloji çağ dışı kalmış, tutucu bir ideolojidir. Topluluğun o mütalaayla bir konuma gitmesi mümkün değildir. Bana nazaran zatî olarak da dertleri var. Bu kıymetli bir husustur.
Ben mahsusen siyasi başkanların ferdî psikolojilerinin de incelenmesinde yarar görürüm. Olumlu ve olumsuz yönleriyle… Kişilikleri irdelendiğinde çocukluktan kalan çeşitli etkenler, doyumsuzluklar, kasvetler, eziklikler filan görürüz. Bence şu anda toplumsal ve emperyalist dertlerle birlikte bu türlü kişisel etkenler de kelam konusu. Türkiye’nin daha özgür yetişmiş, yerküre görüşleri daha ilmî kişilerin idaresine gereksinimi var.
Ataol Behramoğlu ve eşi Hülya İşbilir Behramoğlu.
AĞIRLIKÇI REJİMLER YIKILIRKEN DEVLETLERINI DE YIKAR
– Türkiye’nin demokrasi savaşının kıymetli isimlerinden biri olarak, bu yolda neler neler gördünüz… Ağırlıkçı ve anti-demokratik tatbikler orta ve uzun vadede iktidarlara yarar sağlamış mıdır?
EKMEK ÜZERE SU ÜZERE
İnsanlık tarihine de memleketimizin tarihine de baktığımız hengam idarelerin gelip muvakkat olduğunu görüyoruz. Kalıcı olan şeyler gerçek pratiklerdir, reformlardır, devrimlerin getirileridir. Bazen geçmişe sahih gidişler görülse de aslında ileriye hakikat önlenemez bir gidişat vardır. Tarih uzunluğu bu türlü olmuştur. Kişilerin gereksinimi de bu cephededir. Eşitlik, aydınlanma, insan hakları, hümanizm, bunlar olmazsa olmaz gerekliliklerdir. Ekmek üzere, su üzere, hava gibi… Bunlarsız olmaz hayat. Presçi idarelerin sonu asker ya da geç hüsrandır, yenilgidir, yıkıntıdır. Lakin yıkılırken memleketlerini de yıkarlar. Kişilere iyilik getirmez.
TÜRKİYE, ÜZGÜN YURDUM, HOŞ YURDUM
(…)Türkiye, üzgün yurdum, hoş yurdum
Bozlak, ağıt, halay ve zeybek
Dumanı üstünde ekmek
★
Türkiye, üzgün yurdum, hoş yurdum
Yüzü kırış kırış anam
Ağlayan narım, gülen ayvam
★
Türkiye, üzgün yurdum, hoş yurdum
Asmaların üstünde gün ışığı
En hoş geleceğin yakışığı
★
Türkiye, üzgün yurdum, hoş yurdum
Zinciri altında kımıldayan
Bitecek sanıldığı yanda başlayan
ÖRGÜTLÜ BİR DEMOKRASİ UĞRAŞI CANLANABİLİR
Yaşadığımız gezegenin bu kadar kan, zulüm, sömürü ve acımasızlığı artık taşıyamadığını söyleyen Behramoğlu’na nazaran farklı bir yerküreye gidiş mümkün. Artık bu türlü yaşanmıyor.
– Başta ABD olmak üzere yaşananlara baktığımızda, yeni bir çağın eşiğinde miyiz? İnsanlık nereye evriliyor?
Yerkürede bir değişim süreci görülmekte. ABD’de olanlar sahiden ilgiye bedel. Anayasaya bağlı kalarak yöneticiye karşı çıkan bir güç var. Zulüm gören halkın önünde diz çöken bir polis var, bir er var, bir topluluk var. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki değişimin, yerkürenin geleceği açısından belirleyici bir eği olacaktır. Rusya, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra görünür bir sisteme oturmuş, olumlu ve olumsuz yanlarıyla çok kıymetli sosyalizm deneyleri yaşamış olgun bir devlet. Hümanist bir tohum yeşerdi ve büyük sonuçlar verdi.
Çin’deki gelişmeler… Afrika’daki uyanış… Avrupa, ilmî hümanizmin ve aydınlanmanın, ilmî sosyalizmin beşiğidir. Oralarda bu pahaların yine canlanmasının, yine örgütlü bir demokrasi uğraşının canlanmasının mümkün olacağını düşünüyorum. Daha farklı bir yerküreye gidiş olabilir, olmalıdır diye düşünüyorum. Zira artık bu türlü yaşanmayacağı görülüyor. Bu minicik gezegen bu kadar kan, bu kadar zulüm, bu kadar sömürüyü ve acımasızlığı taşıyamıyor.
Aşk İki Kişiliktir
Değişir cephesi rüzgarın
Solar ansızın yapraklar;
Şaşırır yolunu denizde gemi
Boşuna bir liman arar;
Gülüşü bir yabancının
Çalmıştır senden sevdiğini;
İçinde biriken zehir
Yalnızca kendini öldürecektir;
Irtihaldir yaşanan tek başına,
Aşk, iki kişiliktir. (…)
★
Yitik bir ezgisin yalnızca
Tüketilmiş ve düşmüş gözden;
Düşlerinde bir evlat hıçkırır
Gece camlara sürtünürken;
Zira hiç bir kelebek
Tek başına yaşamaz sevdasını,
Severken hiç bir böcek
Hiç bir kuş yalnız değildir;
Irtihaldir yaşanan tek başına,
Aşk, iki kişiliktir.
Ünlü şairin bebekliği
‘ATA’ OL GAYRI BiR ŞEY OLMA
– Daima merak etmişimdir, nadide bir isminiz var. Nereden gelir, meali nedir?
Bende bir Saatli Maarif Takvimi yaprağı var, 13 Nisan 1942 tarihli. Doğduğum gün. Rahmetli babacığım el metniyle yazmış, “Bugün evlat doğdu”, sonra üstünü çizmiş, “Ataol” yazmış. Pederim Cumhuriyet’in birinci kuşak aydınlarındandı, yüksek ziraat mühendisi ve şairdi. Sanata yatkın, hisli, coşkulu bir kişiydi. Atatürk’ten esinlendiği bir buluş. Ata ol, öbür bir şey olma. Budur hikayesi.
70’li yıllar… Behramoğlu Ankara’da bir eylemde…
MESUT BİR GÜNE LAYIĞIZ
Ataol Behramoğlu, yerküredeki son gelişmeler ışığında Türkiye değerlendirmesini şöyle yaptı:
“Türkiye, yerküredeki oluşumların dışında değil elbette. Türkiye’de iktidarı elinde tutan gücün yapageldiklerinin akılla, izanla, sağduyuyla bağdaşır cepheleri yoktur. İktidarı kaybetme korkusuna kapıldılar. O endişeyi duymakta haklılar, zira halk yoklamaları bunu gösteriyor. Ben öncelikle insan severim, yurtseverim. Memleketimin gelişen bir devlet olmasını istiyorum, bütün canlıların bahtiyar olmasını diliyorum. Konuştuğumuz lisanın incelikleri ve Anadolu’nun sahip olduğu büyük sentezler nedeniyle Türkiye’nin mesrur bir bugüne, hoş bir geleceğe layık olduğunu düşünüyorum.”
Tarık Akan’la Gezi Parkı’nda…
KAFETERYADA OTURURKEN ARAYI KORUMADI DİYE EŞİME CEZA KESTİLER
Behramoğlu çiftine salgın kurallarını ‘ihlal’ ettikleri gerekçesiyle 3 bin 150’şer lira ceza kesildi. Behramaoğlu “Bu yerkürede örneği olmayan prensipsiz bir yasaktı” dedi…
– Sokağa çıkma yasağına karşı uğraş edenlerin önde gelenlerinden oldunuz. Niye?
65 yaş üstü hakkındaki saçmalığın berhava edilmesi gerektiğini savundum. Bu, yerkürede örneği olmayan prensipsiz bir yasaktı. Hem bana, hem eşime 3 bin 150’şer lira para cezası kesildi. Münasebet şu: Eşimle kafeteryada oturuyorduk. Bana 65 yaş üzeri kısıtlamadan dolayı ceza kestiler. Hülya’ya ise kafeteryada otururken “fiziksel arayı ihlal ettiği” münasebeti ile… Açıkça söyleyeyim; bunlar ödenmeyecektir.
– İktidar salgın sürecini nasıl yönetiyor?
Her meydanda olduğu üzere makûs yönetilen bir süreç. Sokağa çıkma yasağı kararını İçişleri Bakanlığı alıyor, Cumhurbaşkanlığı bozuyor falan… Ben hapishaneye alışkın bir adamım, çok uzun mühlet kalmamış olsam da… Sen ne kadar kaldın?
– 174 gün tecritte tutuldum. 8 günü Emniyet hücresinde, 166 günü Silivri zindanında.
Bir gün bile, bir saat bile insanın iradesinden mahrum kılınması ağır bir deneyimdir. Ben 10 ay kadar kaldım. Her neyse, oradan alışkanlığım var işte.
DUYGUSAL DÜNYALARIN ZENGİNLEŞTİRİLMESİ GEREK
Behramoğlu, “İnsanların duygusal dünyalarının zenginleştirilmesi gerekiyor. Sanatın iyileştirici işlevi var” dedi.
NE ÇOK HAİN
Sizinle galiba arkadaş filandık
Işıklı günlerinde gençliğimizin.
Hayalleriyle kanatlanırdık
Gelecek, şık Türkiye’nin.
Ancak nasıl da değiştiniz birden
Arınıp bütün o düşlerden
Buzlu sularında bencilliğin.
Ne çok hain.
★
Hayır, tahminen de değişmediniz,
Aslınız tahminen de buydu sizin.
Yalnızca devrana ayak uydurdunuz
Ortak ateşinde ısınıp gençliğin.
Sonra neyseniz o oldunuz
Asıl kimliğinizi buldunuz
Uşağı oldunuz zalimin.
Ne çok hain.
★
Artık giydiğiniz her şey markalı
Tadını aldınız zenginliğin.
O fotoğraflar parkalı markalı
Uzak bir anısı oldu geçmişin.
Ancak yeniden de noktası geldikçe
El atıp eski albüme
Kullanıyorsunuz reklam için.
Ne çok hain.
★
(…)
Hengam makbul, devran döner
Yıkılır sarayı, zindanı zalimin
Efendi uşağını terk eder
Gereği kalmayınca hizmetin
Hele azıcık da diklendiniz mi
Yersiniz kaçınılmaz tekmeyi
Haydi, sıkıysa diklenin
Ne çok hain
★
Kimliksizler, omurgasızlar
Hedefisiniz artık lanetin.
Ne hizmetinde olduğunuz iktidar
Ne geçersiz parıltısı şöhretin
Kurtaramayacak sizi bu lanetten,
Halkın içinde yükselen nefretten,
Artık hiç değilse susmayı deneyin.
Ne çok hain.
Sözcü
