Ulusal ve milletlerarası çok sayıda kıymetli mükafatın sahibi olan, kitapları onlarca lisanda yayınlanan müellif Nedim Gürsel yeni kitabı “Son Fasıl” ile okuyucuyu dünyanın önde gelen isimleriyle birlikte unutulmaz bir seyahate çıkarıyor… Gürsel, kitabında Van Gogh, Leonardo da Vinci, Rubens, Tolstoy, Sartre, Semprun, Nazım Hikmet üzere büyük ustaların yaşadıkları kentleri gezerek onların son yıllarına ışık tutuyor. Uzun yıllardır Fransa’da yaşayan Gürsel’le yeni kitabını konuştuk.
KAHİN DEĞİLİM AMA…
– Kitabınız için “Beni etkilemiş müellif ve sanatkarların son fasıllarının izini şahsen yerinde sürmemin nedeni kendi ‘son faslımı’ yaşıyor olmam sanırım” diyorsunuz. Daha görecek, yazacak çok şey yok mu?
Görüp de yazacak, yaşayacak çok şey var daha, haklısınız, lakin vakit yok. Yahya Kemal, kitabımın ismini esinleyen ünlü şiirinde “Dönülmez akşamın ufkundayız/ Vakit çok geç / Bu son fasıldır ey ömrüm nasıl geçersen geç!” diyordu. Er ya da geç, bizi neyin beklediğini bilmek için kahin olmaya gerek yok.
RASTLANDI SONUCU
– Nasıl ortaya çıktı Son Fasıl kitabınız?
Kimi tesadüfler sonucu ortaya çıktığını söyleyebilirim. Yolum birkaç sefer İsviçre’ye düşmüştü, orada, dağların kuytusundaki Sierre kasabasında hayatının son beş yılını yaşayan Rilke’nin izini sürmüş, hayal dünyamda şairin yalnızlığını ağıtlarıyla paylaşmıştım. Sonra diğer seyahatler peş peşe geldi. Leonardo da Vinci’nin son üç yılını yaşadığı Amboise’a, Van Gogh’un son 70 gününe tanıklık eden Auvers-sur-Oise’a, Tolstoy’un Rusya’nın Tula kenti yakınlarındaki malikanesi Yasnaya Polyana’ya gittim. Dev müellif 80 yaşını geride bırakmış olmasına karşın eşi ve 13 çocuğunun annesi Sofya’nın baskı ve dırdırından kaçarak tek başına bir istasyonda veda etmiş hayata. Bu davranışının nedenlerini çözümlemeye çalıştım. Nazım Hikmet’in de sürgün yıllarını lisana getirmeyi denedim. Lakin bütün bunları anlatırken, kendi serüvenimden de kimi otobiyografik ögeler kattım anlatıya. Böylelikle gezi-deneme çeşidinde, lakin otobiyografik izler de içeren bir anlatı çıktı ortaya. Vakit ve vefat üzerine bir kitap olarak tanımlayabilirim Son Fasıl’ı.
Nedim Gürsel’in yapıtları 20 farklı lisana çevrildi.
Anlattığım isimler benim için kıymetli
– Kitapta anlattığınız isimleri nasıl bir ortaya getirdiniz? Hayatınızdaki değerleri miydi sizi çeken?
‘Son fasıl’larını anlattığım müellif ve ressamların tümü kıymetliydi benim için. Le Havre’da izini sürdüğüm genç ideoloji öğretmeni Sartre ile Buchenwald Toplama Kampı’nda vefatla karşılaşan George Semprun da o denli.
– Büyük ustaların yaşadıkları yerler, yapıtlarına tesir eden olaylar derinlemesine bir araştırma ve inceleme gerektirmiş olmalı…
Evet, haklı olarak derinlemesine araştırmalar yapmak gerekti. Kelam konusu bireylerin yapıtlarını ve hayatlarını etkilemiş kentlerde dolaşırken kendi belleğimde dolaştığım da oldu. İzlenimlerimi okurla paylaşırken bütün bu yerlerin tarihine değinmem kaçınılmazdı. Yaratıcı aktifliğin, genelde muhakkak bir yerde gerçekleştiğini, münasebetiyle vakitle olduğu kadar uzamla da bağını irdelemeye çalıştım.
Gürsel, kitaplarında sıklıkta büyük hasret duyduğu İstanbul’u bahis ediniyor.
Sürgün beni ülkemden ana dilimden koparmadı
– Bu efsane ustaların içinden sizi derinlemesine etkileyen ismi sorsam yanıtınız ne olur?
Hiç duraksamadan Van Gogh derim. Aklın sonlarını zorlayan bu mecnun ve dahi sanatkarın yapıtından olduğu kadar acılı, çilekeş hayatından da çok etkilendim. İstedim ki okur hem Van Gogh’la tanışsın hem de onun dünyasını yansıtan tablolarının içinde dolaşsın. Sanat tarihinin en değerli ressamlarından sayılan bir çilekeşin kendine has dünyasıyla hemhal olsun.
MAKALELERİ DE KİTAP OLDU
Fransız gazetelerinde siyasi yazılar kaleme alan muharrir Nedim Gürsel’in yazıları ‘Özgür Türkiye Müellifim Adını’ ismiyle kitap oldu.
HASRET GELİŞTİ
– 12 Mart Muhtırası sonrası çok genç yaşta Fransa’ya gittiniz. Mecburî sürgün yıllarının size verdikleri aldıklarından büyük mü?
Evvel zarurî, sonra istekli sürgün beni ülkemden, ana dilimden koparmadı. Tahminen dünyaya açılmamı sağladı ancak o ölçüde de içimdeki hasreti geliştirdi. Sevgili kentim İstanbul’dan uzakta yaşamasaydım roman ve hikayelerimde ondan böylesine sık kelam etmezdim.
– Kitabınızda da yer verdiğiniz Nazım Hikmet’le özdeşleştirir misiniz yaşadığınız o yılları…
Nazım Hikmet’le, tabir yerindeyse çok düşüp kalktım. 20. yüzyılın en büyük şairleri ortasında sayılması gereken şairimizle, ne yazık ki despot Osmanlı padişahlarıyla övündüğümüz kadar övünemiyoruz.
– Fransa’dan ülkemizde yaşanan gelişmelere bitmeyen tartışmalara, gündemi sarsan olaylara kuş bakışı bakarsanız neler söylersiniz?
Fransa’dan bakıldığında ülkemiz ne yazık ki her geçen gün demokratik bedellerden uzaklaşan bir ülke görünümünde.
– Bir keresinden tarih tarihçilere bırakılmayacak kadar kıymetli bir disiplindir demiştiniz…
Evet, İlber Ortaylı’yla yaptığım bir tartışmada o denli demiştim. Boğazkesen, Fotoğraflı Dünya, Aşk ve İsyan üzere tarihi romanların muharriri olarak hâlâ o denli düşünüyorum. Son Fasıl’ın da bu türlü bir bakışın eseri olduğunu söyleyebilirim.
Sözcü
