6-9 Ağustos, 2. Dünya Savaşı’nın bitişini getiren Hiroşima ve Nagazaki‘ye atom bombası atılmasının 75. yıldönümü. Atom çağını başlatan felakette toplam 220 binden fazla kişi ölmüştü.
6 Ağustos 1945 sabah saat 8: 15 civarında Hiroşima semalarında Japonların “B-san” (Bay B) olarak isimlendirdikleri dev Amerikan B-29 savaş uçağının bıraktığı bombadan kurtulan Alman misyoner Wilhelm Kleinsorge, üzerinde ölümcül yanıklar oluşan insanların sığındığı ırmağın kenarında gördüğü görüntüyü şöyle anlatıyor: “Yaralılar sessizdi. Acıdan haykırmak ne söz, kimse ağlamıyordu bile. Kimse şikayet etmiyordu… Çocuklar bile ağlamıyordu.”
Cizvit papazı Kleinsorge, atom bombasından bir yıl sonra 1946’da vaka yerine gidip bombanın ve radyasyonun yaptığı tahribatı birebir gören ve yazan Amerikalı gazeteci John Hersey’in “Hiroşima” isimli dünyaca ünlü uzun yazısında Hiroşima’da hayatta kalan ve o bahtsız gün ve sonrasında başına gelenleri ona anlatan altı bireyden biridir.
Atom çağını başlatan felaketin yaşandığı o günlerde internet olmasa da Hersey’in insan öyküsünü bahis alan efsane yazısı viral olur ve milyonlarca kişi tarafından okunur.
Hiroşimalı terzi bir bayan, biri Alman iki rahip, bir sekreter ve iki tabibin bomba düştüğü andan itibaren yaşadıklarını ayrıntılı olarak anlatan haber yazısı, bilhassa savaşta karşı saflarda yer alan Japonların ölümcül düşmanlar olduğu inancıyla büyüyen Amerikan toplumunda, bombaladıkları insanların da kendileri üzere hayatlarını sürdürmeye çalışan bireyler olduğunu gösteriyor.
Alman papaz Kleinsorge, kendisini sık sık düşman Amerikalılarla karıştıran Japonların gözünde yabancı olmanın yükünü taşımaktadır. 6 Ağustos ve sonrasında maruz kaldığı radyasyon nedeniyle hayatı boyunca büyük hastalıklar geçirir ve acılar çeker.
Öbür beş bireyden Doğu Asya Teneke İşletmeleri işçi kısmında sekreterlik yapan 20 yaşındaki Toshiko Sasaki, bombanın merkezine bir buçuk kilometre uzakta olmasına rağmen bombanın tesiriyle üzerine düşen kitaplığın altında kalarak bacağı ezilir lakin hayatta kalmayı başarır.
Bir öteki din adamı, Hiroşima Metodist Kilisesi’nin baş rahibi Kiyoshi Tanimoto, o günden sonra yıllarca “radyasyon hastalığı” denen illetle boğuşur.
Bombanın atılmasından kısa müddet evvel eşinin Singapur’da savaşırken öldüğü haberi gelen terzi Hatsuyo Nakamura isimli genç anne, bombanın enkazı altında kalan 10 yaşın altındaki üç çocuğunu çıkarmayı başarsa da ekmek teknesi olan dikiş makinesini geride bırakmak zorunda kalır.
Bombadan kurtulan iki hekimden Masakazu Fujii ve Terufumi Sasaki ise o anki şoku üzerlerinden attıktan sonra kurtulmalarından duydukları sorumlulukla o gün hastanelerine gelen binin üzerindeki radyasyon kurbanının hepsine yardım edememenin verdiği ağır suçluluk duygusu altında ezilirler.
Aslında bugün bile Japonlar, Hiroşima ve Nagazaki’den kurtulanlardan bahsederken hayatta kalmaya odaklanıp ölenlere saygısızlık etmemek için “hayatta kalanlar” demek yerine “patlamadan etkilenenler” (hibakusha) sözünü tercih ediyor.
Nükleer silahların imhasında pasifist Japonya’nın eli kolu neden bağlı?
Nagasaki’de atom bombasından kurtulup bugün hayatta olan 26 bin kişinin yaş ortalaması 83’e dayanmış durumda ve ezici çoğunluğu da nükleer silah tersi.
Japon toplumunun nükleer silahlar hakkındaki genel görüşleri ise karışık.
Geçen yıl yapılan iki araştırmanın birinde sorunun yöneltildiği şahıslardan kimileri nükleer silah tersliğini muhakkak kurallara bağlarken geçen Aralık’ta Japon kamu yayıncısı NHK’in yaptığı bir öbür araştırmaya katılanların yüzde 65,9’u Japonya’nın nükleer silahsızlanma mutabakatını onaylamasını istiyor. Yüzde 34,1 ise buna karşı yahut kararsız.
Savaş sonrası zafer kazanan Amerikalıların nezaretinde yazılan pasifist anayasası nedeniyle daha çok doğal afetlerle baş eden Şahsi Müdafaa Gücü dışında ordusu olması yasaklanan ve halkının birçok bir daha atom bombası üzere bir felaket yaşanmasını istemeyen Japonya’nın, onu koruyacağına kelam verip karşılığında Soğuk Savaş’ta yanında durması kelamını alan ABD’nin elindeki nükleer silahlardan medet umması, onun bir cins “nükleer şemsiyesi” altına girmesi ve şu ana dek 38 ülkenin onayladığı Birleşmiş Milletler’in 2017 tarihli Nükleer Silahların Yasaklanması Muahedesi’ni hala imzalamamış olması kuşku uyandırıyor.
BBC Türkçe’nin sorusunu yanıtlayan Nagazaki Belediye Lideri Tomihisa Taue bu tezatı kabul ediyor. “Japonya nükleer silahsızlanmaya yönelik öbür metotlar ve prosedürler bulmak zorunda. Nükleerden Arındırılmış Bölge bu metotlardan biri” diye ekliyor.
Kuzeydoğu Asya Nükleerden Arındırılmış Bölge planı, tarihte savaşmış Japonya, Kuzey Kore ve Güney Kore’yi kapsıyor.
Lakin 1972’den beri konuşulmasına karşın plan hala hayata geçirilemedi.
Üstelik çok milliyetçilik akımı şu an dünyada 2. Dünya Savaşı’ndan sonraki en yüksek seviyesine erişmiş durumda. Ayrıyeten Çin, ABD ve Rusya olmadan bu türlü bir mutabakatın meyyit doğacağını bilen Taue üzere Japon siyasetçiler, bu üç ülkeyi de kapsayacak 3+3 metodunu öneriyorlar, Japonya’nın nükleer muahedeyi imzalamaya zorlanması yerine bu muahedeyi imzalayan ve imzalamayan ülkelerin ortasında bir cins köprü vazifesi görmesini tercih ediyorlar.
Ölen öldü, kalan sağlara ne oldu?
Pulitzer ödüllü tecrübeli savaş muhabiri Hersey, 1985 yılında savaştan 40 yıl sonrasını görmek için tekrar Hiroşima’ya sarfiyat ve birinci yazdığı haberdeki altı “hibakusha”ya ne olduğunu araştırır.
Atom bombasından mucizevi biçimde kurtulan lakin üç çocuğuyla ortada kalan terzi Hatsuyo Nakamura’yı bulan Hersey, bayanın nükleer bombayı doğal afet üzere değerlendirmesine ve duruşunu bozmayıp “Yapacak bir şey yok” demesine hayran kalır.
Amerikalıların yol açtığı bir felaketin ahlaki sorumluluğunu üstlenmek istemeyen Japon hükümetleri yıllarca Nakamura üzere bomba kurbanlarını yok saydılar.
Ortalarında o gün yahut onu izleyen iki hafta içinde kent merkezinde bulunan bireyler, Fujii ve Sasaki üzere yaralılara birinci yardımda bulunanlar ve hatta o sırada anne karnında olan embriyolar bile vardı.
Pek çok patron, felaketten uzun vakit sonra bile sık sık hastalanan bu bireylerin, topluca “Atom bombası hastalığı” diye isimlendirdikleri bir durumdan muzdarip olduğunu varsayıp onlara ayrımcılık uyguladı.
Süratle kalkınıp ekonomik refaha ulaşan ülke, 1957’de geç de olsa bu şahısları hatırlayıp onlara parasız sıhhat hizmeti alma hakkı verdi ve maaş bağladı.
Bu yılın 5 Ağustosta piyasaya çıkan ve Hersey’in müsaadeden giden araştırmacı gazeteci Lesley M. Blume’un “Nükleer Atık” (Fallout) kitabında vardığı sonuç, her ne kadar üzerini örtmeye çalışsa da Amerikan hükümetinin, atom bombasının tesirinin o günle hudutlu kalmayacağı ve yıllarca süreceğini evvelden bilmesine rağmen tekrar de bombayı atma buyruğunu verdiğidir.
Hakikaten 16 Temmuz 1945’te Amerika’nın New Mexico Eyaleti’nin ortasındaki Meyyit Adamın Seyahati (Jornada del Muerto) isimli çölde denemesi yapılan Şişman Adam takma isimli atom bombası, 6 Ağustos’ta Hiroşima’ya atılan uranyum bombası Küçük Oğlan’dan yalnızca üç gün sonra Nagazaki’ye düşenle tıpatıp birebirdi.
Hala gizemini koruyan nükleer bomba testlerinde de yer alan 509. Savaş Filosu kumandanı ve Hiroşima’ya atılan bombayı da taşıyan uçağın pilotu, Amerikan Hava Kuvvetleri’nde albay rütbeli 29 yaşındaki Paul W. Tibbets, Jr.’dı.
Tibbets, İngiltere’nin de onayıyla 5 Ağustos’u 6’sına bağlayan gece Pasifik Okyanusu’nda Amerikan toprağı olan Kuzey Mariana Adaları’ndan kalkan altı uçaklık filodaki Enola Gay isimli uçakta Hiroşima’ya yanlışsız yol alırken bombayı gösterip mürettebata yaptığı açıklamayı unutmuyor:
“Hepiniz beni dinleyin çocuklar! İşte bulmacanın son kesimi.”
Bomba bırakıldıktan sonra uçaktaki herkes, Hiroşima üzerinde oluşan ve şimdiye dek hiç görmedikleri cinsteki dev siyah mantar bulutunu izlemek için boynunu uzatıyor. Filodakiler, daha sonra bir yandan jambonlu sandviçlerini yerken öbür yandan Marianalar’a geri dönüş seyahatine başlıyorlar.
Haberler.com
