Zülfü Livaneli’yi aradığımda sesi kederliydi. “Önce bir şeyler söylemek istiyorum” diyerek başladı anlatmaya. “Deniz Gezmiş’in kardeşi Hamdi Gezmiş vefat etti. Onun ve ailesinin anısı önünde hürmetle eğiliyorum. Bu aileye o acıları çektirenleri de bir sefer daha lanetliyorum” laflarıyla başlayan sohbetimiz sanattan, edebiyata su üzere akıp gitti.
(FOTO: DepoPhotos)
– Hamdi Gezmiş ile konuşur muydunuz Deniz Gezmiş’i?
Evet fakat çok hudutlu. Zira acı çok büyükse susulur. Biz de buna hürmet gösteririz. 20’li yaşlarda benim üzere kişileri saçma sapan suçlamalarla mahpusa koydular. Çok ağır bedel ödeyenler oldu. Diyorlar ki Türkiye’yi dünyaya haklı olduğunda bile neden anlatamıyoruz? Anlatamazsın zira anlatacak olan senin aydınların, lisan bilenler, yurt dışıyla teması olanlar. Sen bunların hepsini her kuşak biçiyorsun. Nazım Hikmet’i yok ediyor, Sabahattin Ali’yi öldürüyorsun.
– Neden çekilen onca acıdan ders almıyoruz?
Zira laftan ve metinden korkuyor hükümetler. Şu anda kaç gazeteci mahpusta. Sonra da onlar gazetecilikten yatmıyor deniliyor. Evet, neden yatıyor? Bu Türkiye’nin her devir marazı. Abdülhamit periyodunda sansür çok müthişti lakin muhalif müellifler üzerindeki ağırlık bizim bu periyottaki kadar sert değildi. Mahpusa atmazdı, sürgüne gönderirdi. Namık Kemal dahil bu türlü çok insan var. Türkiye mütemadi alacakaranlıkta yaşıyor.
(FOTO: DepoPhotos)
– Sürgün yıllarınız nasıldı?
27 yaşındaydım yıl 1973. Eşimle İsveç Üniversitesi’nde burslu okuduk. Çok parasızlık çektik. 1974’te Paris’te şenliğe çağırdılar. Sazımla türkü söylemeye başladım. Kişiler ilgi göstermedi. O gün hayatımın dönüm noktası oldu. Stockholm’de konutumun yanında kayın ormanı vardı karlar altında. Karlı Kayın Ormanı’nı orada düşündüm, yazdım besteledim.
– Saz çalmaya nasıl başladınız?
Babam Ankara Maarif Koleji’ne yazdırmıştı. Sınıf geçme ikramı olarak bisiklet alacaktı lakin kaza görmüş. “Sen aslında İngilizce okuyorsun, Anadolu’dan kopmaman için bu sazı armağan ediyorum. Bu saz Anadolu’yla bağın olsun” dedi. Saz çalmaya başladım.
BİZ NAZIM HİKMET’İN KAŞKOLUNDAN ÇIKTIK
– Yeni bir çalışma var mı karantina günlerinde yazdığınız?
“Gökyüzü Herkesindir: Şiirler” Ocak’ta çıktı. Şiirlerime sahip çıkamıyordum. ‘Gökyüzü Herkesindir’ şiiri Nazım Hikmet’in zannediliyordu. Onur duyarım lakin değil. 1973’te yazdığım ‘Vurulduk Ey Halkım Unutma Bizi” de rahmetli arkadaşım Uğur Mumcu ile özdeşleşti. Büyük onur duydum doğal lakin ‘Neden Uğur Mumcu’dan aldım’ demiyor üzere tenkitlerle karşılaştım. Bu yüzden hepsini derledim bu kitapta. Öbür bir roman üzerinde çalışıyorum sonbaharda çıkacak. İnsan yazmayı büyük kitaplardan öğrenir. Bize en çok tesir yapan Nazım Hikmet’tir. Nazım Hikmet’in kaşkolundan çıktık.
İMAMOĞLU SİYASETİ BİLDİĞİ İÇİN OYLARI ÇALDIRMADI
– Hayatınıza dönüp baktığınızda pişmanlığınız var mı?
Bazen beni eleştiriyorlar. Kendimi ne kadar hırpaladığımı bilseler az kalır tenkitleri. Velev istemez çıkışlarım oldu. Türkiye’nin koşullarını çok da iyi bilmeden, biraz safiyane halde siyasete girmek akıllıca değildi. Sahiden saftım.
– Siyasete girmek pişmanlık mı?
Evet pişmanlıktı. Aslında zorlamalarla oldu, isteyerek girmedim. Siyaset benim sanatımı, kişiliğimi öldüremedi, bana kattı. Nietzche’nin dediği üzere seni öldürmeyen şey güçlendirir.
– Politikayı bir şeyleri değişmeyeceğinizi görüp mü bıraktınız? Evet değiştiremeyeceğimi gördüm.
Türkiye’de siyasetin, bu devletin meselelerini çok güç çözeceğini gördüm. 1994’ten beri görüyorum daha oy sayamıyor bu memleket. Türkiye’nin gerçek bir devrime muhtaçlığı var ve bu oyunu oynayabilecek politikayı iyi bilen kişiler gerekiyor. Ben o değilim. Siyaseti bilseydim oyları çaldırmazdım. Bak Ekrem (İmamoğlu) siyaseti bildiği için oylarını çaldırmadı.
– En son hangi vaka sizi derinden üzdü?
Kayıp Gülistan Doku haberine gözümden yaş geldi. Bu kadar olur mu? Gözlerimizin önünde koca bir hayat yok oluyor. Aybüke muallimin katledilişinin yıldönümüydü. Bu memleket bu türlü değildi. Topluluğun DNA’sı bozuldu.
Sözcü
