Bundan 30 yıl evvel, 4-8 Ocak 1991’de Türkiye’de emekçi ve sendikal hareketin en kıymetli hareketlerinden olan “Büyük madenci yürüyüşü” gerçekleşti. Tam 150 bin emekçi, eşleri ve çocuklarını da yanlarına alıp Zonguldak’tan yola koyuldu, Ankara’ya hakikat yürümeye başladı. Bu yürüyüş, periyodun Cumhurbaşkanı Turgut Özal’a “Çankaya’nın şişmanı emekçi düşmanı” sloganını da miras bıraktı.
Turgut Özal
Zonguldak’taki Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) işyerlerinde örgütlü olan Türk-İş’e bağlı Genel Maden Çalışanları Sendikası ile patron ortasında sürdürülen toplu mukavele görüşmeleri uyuşmazlıkla sonuçlanmıştı. Yerin yüzlerce metre altında grizu korkusu ve mevtle iç içe yaşayan maden personelleri, o günün parası ile 2.5 milyon lira maaş ve 85 bin lira yevmiye istiyor, Yıldırım Akbulut başkanlığındaki ANAP hükümeti ise, 1.2 milyon lira maaş ve 64 bin lira yevmiye teklifinden geri adım atmıyordu.
Elinde çekiç tutan çocuğun fotoğrafı yürüyüşün sembollerinden biri oldu.
Sonuçta mutabakat sağlanamadı, sendika grev kararı aldı. Zonguldak halkı da greve faal bir biçimde dayanak veriyordu. Bugün vilayet olan Karabük ve Bartın, o periyot Zonguldak’ın iki ilçesiydi ve bu ilçelerin halkı da Zonguldak merkezine akmıştı. Türkiye’nin gündemi, yüzleri kömür karası çalışanlardı. Akbulut hükümeti, kamu açıklarını kapatma gerekçesiyle maden ocaklarını özelleştirmeyi planlıyordu. Toplu mukavelelerde de emekçi fiyatlarına artırımın kısıtlı tutulması kararlaştırılmıştı.
‘Büyük yürüyüş’te eşleri ve çocukları da maden personellerini yalnız bırakmadı.
ÖZAL ZORDA KALDI
Cumhurbaşkanı Turgut Özal ise, “Zonguldak kömür havzasında personele verilen fiyat, sattığınız kömürün bedelini karşılamıyor… Yüzde 60 artırım verdiğiniz vakit ziyan 1 trilyonun üstüne çıkar. Haddinden fazla para verirseniz enflasyonu azdırırsınız” diyordu. Lakin maden çalışanlarına verilen dayanak 8. yılını tamamlayan ANAP hükümetini üzücü halde sarsıyordu. Zonguldak’ta gerginlik devam ediyor, uyuşmazlığın boyutları git gide genişliyordu. 100 bin maden emekçisi greve başladı. Grevin 35. gününde, sendika, emekçiler ve hükümet ortasında muahedeye yönelik hiç bir adım atılamayınca “Büyük yürüyüş” gündeme geldi.
BATTANİYESİNİ ALAN GELDİ
Personel ailelerinin de iştirakiyle evvel 70 bin kişi toplandı ve 4 Ocak günü Ankara’ya hakikat yürüyüş başladı. Yalnızca personeller değil eş ve çocukları da giderek artan kalabalığa karışınca, yürüyüş korteji iki misline çıktı. 150 bin kişi yollarda “Çankaya’nın şişmanı, personel düşmanı” sloganı ile ilerliyordu. Emekçiler tüm Türkiye’den takviye görüyor, muhalefet başkanları Erdal İnönü ve Süleyman Demirel de yürüyen emekçileri ziyaret ediyordu. Birinci gece Devrek ilçesinde kaldırımlarda, taş tabanlarda, karayolu kenarlarında battaniye üzerinde geçirildi. Devrek’ten çıkarak yürüyüşe devam eden çalışanların yolu Dorukhan Tüneli’nde komando birlikleri ve çevik kuvvet polislerince kesildi. Lakin personeller kararlıydı ve barikat kaldırılmak zorunda kalındı. Mengen’e gelen madenci ve aileleri ile çocuklarının önü bu sefer Yılancık Köprüsü’nde dozerlerle kesildi.
‘Büyük yürüyüş’te eşleri ve çocukları da maden personellerini yalnız bırakmadı.
112 KİLOMETRE YÜRÜDÜLER
Sendika yöneticileri ve Genel Lider Şemsi Denizer, 8 Ocak’ta Ankara’daki görüşmeleri tamamlayıp, yürüyüşe son verildiğini açıkladı. Fiyatlar iyileştirilecek, orta yol bulunacaktı. Fakat grev devam edecekti. Çalışanlar 112 kilometre yürümüştü. İktidarın imdadına ‘Körfez krizi’ yetişti ve tüm grevler 60 gün müddetle ertelendi.
Zonguldak halkının tek yürek olduğu bu hareket, tek bir taşkınlık yapılmadan, tek bir kişinin burnu kanamadan sona erdi. Personeller, Türkiye’de eşi gibisi görülmemiş bu hareket sonrası istediklerini tam olarak alamadı fakat ‘Büyük madenci yürüyüşü’ tarihe geçti.
Silkele lider düşecekler
Yürüyüşte sık sık “Silkele lider, düşecekler” sloganı da atılmıştı. Çalışanlar sonradan bir cinayete kurban gidecek olan Sendika Lideri Şemsi Denizer’i her gördüklerinde, bu sloganı atıyordu. Anavatan Partisi büyük yürüyüşten yaklaşık 9 ay sonra yapılan genel seçimler sonucu sahiden de düştü. İktidarı kaybetti ve yerini Süleyman Demirel-Erdal İnönü başkanlığında kurulan DYP-SHP koalisyon hükümetine bıraktı.
Sözcü
