2020 yılı enflasyon gayesinin tutturulamaması nedeniyle “hesap verme yükümlülüğü” ile hükümete açık mektup gönderdi. Mektupta Covid-19’un enflasyon üzerindeki tesirlerinden bahsedilirken, gündemde olan hukuk ve iktisattaki ıslahat adımlarına ait kıymetlendirme yapıldı.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 2020’de enflasyon gayesinin tutturulamaması üzerine kanunda belirtilen hesap verme sorumluluğu bağlamında hükümete açık mektup gönderdi. Mektupta, besin enflasyonun olumsuz tesirlerinden bahsedildi.
Mektupta, “2019 yılının Temmuz ayında başlayan faiz indirimleri 2020 yılının birinci yarısında Covid-19 salgınının olumsuz tesirlerini sınırlamaya yönelik olarak devam etmiş ve ilaveten kapsamlı genişleyici likidite adımları atılmıştır. Para siyaseti faiz indirimleri ve bankacılık bölümüne sağlanan gayeli likidite imkanlarına ek olarak, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun Mayıs ayı başından itibaren geçerli olmak üzere bankaları temel olarak kredi kullandırmaya ve menkul değer almaya yönlendiren Etkin Rasyosu düzenlemesi de genişletici makro siyaset duruşunu belirginleştirmiştir. Yıllık kredi büyümesi ikinci çeyrekten itibaren ivmelenmiş ve 2017 yılındaki Kredi Garanti Fonu kaynaklı süratli kredi genişlemesinin de ötesinde bir genişlemeye neden olmuştur . Bu güçlü kredi genişlemesi firma kredilerinde olduğu kadar konut ve gereksinim kredileri başta olmak üzere ferdi kredilerde bariz gerçekleşmiştir. Krediler ve nakdî büyüklüklerde para siyaseti ve finansal siyasetlerle kısa müddette sağlanan süratli genişleme, iktisadi faaliyetteki süratli toparlanmayı desteklemekle birlikte cari süreçler istikrarını, dış finansman imkanlarını ve enflasyon görünümünü olumsuz etkilemiştir. Mal ihracatındaki iyileşmeye rağmen, başta turizm olmak üzere hizmet gelirlerindeki düşüş ve ithalattaki canlanmayla birlikte cari süreçler açığı süratle artmıştır. Global belirsizliklere ek olarak yurt içinde enflasyon beklentilerinin bozulması dolarizasyon eğiliminin güç kazanmasına yol açmıştır. Bu periyotta yurt içi yerleşiklerin döviz ve altın talebi artmış; altın ithalatının tarihi ortalamalarının epey üzerine çıkması dış dengeyi olumsuz etkilemiştir.
Dolarizasyon dış finansman gereksinimini artırdı
Makrofinansal risklerin artması ve bekleyişlerin bozulmasıyla portföy ve swap piyasalarından yüksek hacimli yabancı sermaye çıkışları gözlenmiştir. Eş anlı olarak yurt içinde mevduat dolarizasyonunun kuvvetlenmesi ve gerçek bölümün yabancı para yükümlülüklerini azaltma eğiliminin hızlanması da dış finansman muhtaçlığını kıymetli ölçüde artırmıştır. Böylece, yurt içi talep kaynaklı süratli büyümenin yol açtığı dış dengesizlikler, ülke risk primlerini yükseltmiş, döviz kurları ve rezervler üzerinde baskı oluşturmuştur” denildi.
“2020 yılında güçlü kredi ivmesine bağlı talep istikametli tesirler direkt ve dolaylı kanallarla enflasyon üzerinde belirleyici olmuştur” denilen mektupta “Talep şartlarının güçlü seyrettiği kümelerde enflasyon baskıları artarken, kredi genişlemesiyle iktisatta sağlanan süratli toparlanmanın rezervler, risk primi, dolarizasyon ve enflasyon beklentileri ortasında oluşturduğu olumsuz döngü döviz kuru kanalıyla da enflasyondaki yükselişte değerli rol oynamıştır. Yılın ikinci yarısında global iktisattaki toparlanmayla birlikte milletlerarası petrol, endüstriyel metal ve ziraî emtia fiyatlarındaki güçlü artış eğilimi de güç, temel mal ve besin kümeleri üzerinden enflasyon üzerinde tesirli olmuştur. Enflasyonun ana eğilimine ve fiyatlama davranışlarına ait göstergeler, çekirdek enflasyonun hala yüksek seyrettiğine ve fiyat artışlarının genele yayıldığına işaret etmektedir.
Enflasyondaki yükselişte besin fiyatları da kıymetli bir rol oynamıştır. 2020 yılı başında yüzde 16,08 olan işlenmiş besin enflasyonu yıl içinde dalgalı bir seyir izleyerek yılı yüzde 15,52 ile bitirmiştir. İşlenmemiş besin enflasyonu ise daha olumsuz bir görünüm sergilemiştir. Ocak ayında yüzde 2,22 olan işlenmemiş besin enflasyonu yılı yüzde 26,34 üzere yüksek bir oranda tamamlamıştır. Turizmdeki zayıf seyre rağmen birikimli döviz kuru tesirleri ve milletlerarası ziraî emtia fiyatlarındaki yükseliş besin fiyatlarındaki artışta tesirli olmuştur. Hizmet enflasyonu yıl içinde yüzde 11-12 civarında katılık sergilemiştir. Salgına bağlı olarak getirilen hareket kısıtlamaları konaklama ve yiyecek hizmetleri, cümbüş ve kültür, ulaştırma ve eğitim hizmetleri başta olmak üzere birçok dalda faaliyeti zayıflatmıştır. Talep şartları kimi hizmet kümelerinde enflasyonu aşağı istikametli etkilese de, kısıtlamalara bağlı olarak ünite maliyetlerdeki artış enflasyondaki düşüşü sınırlamıştır.
Yıl içinde kimi kesimlere yönelik vergi indirimleri de enflasyon baskılarını kısmen hafifletmiştir. Bu devirde bakım ve tamirat ile sıhhat hizmetleri üzere döviz kuruna hassas kalemlerde besbelli fiyat artışları gözlenmiştir. Yılın son iki ayında hizmet enflasyonundaki artışta besin fiyatlarındaki görünüm ve birikimli döviz kuru tesirleri öne çıkmıştır. Öte yandan, sektörel ayrışmaların belirginleştiği 2020 yılında enflasyonu sınırlayan gelişmeler de yaşanmıştır.
Güç ile alkollü içecek ve tütün kümeleri tüketici enflasyonunu kıymetli ölçüde aşağı çekmiştir. Alkollü içecek ve tütün kümesindeki olumlu seyirde baz tesirleri rol oynamıştır. Petrol fiyatları salgının tesirlerinin belirginleşmesiyle Nisan ayında bariz bir düşüş sergilemiş, global çapta kademeli olağanlaşma adımları sonrasında artış eğilimine girmiş lakin salgın öncesi düzeylerinin altında seyretmiştir. ABD doları cinsinden petrol fiyatları 2020 yılında bir evvelki yıla nazaran yüzde 34 gerilemiştir. Böylelikle, Türk lirasındaki paha kaybına rağmen güç kümesi enflasyonu yüzde 5,64 oranında gerçekleşmiş ve tüketici enflasyonuna sonlu bir katkı yapmıştır. Salgının tesirleriyle talep şartlarının zayıf seyrettiği giyim, konaklama, eğitim, cümbüş ve kültür, ulaştırma hizmetleri üzere kalemlerde enflasyon nispeten düşük kalmıştır. İç talep şartları, döviz kuru başta olmak üzere birikimli maliyet tesirleri, memleketler arası besin ve öbür emtia fiyatlarındaki yükseliş, birtakım dallarda barizleşen arz kısıtları ve enflasyon beklentilerindeki yüksek düzeyler, fiyatlama davranışları ve enflasyon görünümünü olumsuz etkilemeye devam etmektedir” tabirleri kullanıldı.
Para siyaseti ve riskler
“Enflasyon hedeflemesi rejiminde merkez bankaları, para siyaseti transferinin mühletini dikkate alarak, orta vadeli bir perspektifle gelecekteki enflasyonu denetim etmeye çalışmaktadır” denilen raporda “Para siyaseti kararlarının toplam talep ve enflasyon üzerindeki tesirleri gecikmeli olarak görüldüğünden, siyaset duruşunun enflasyon iddialarına yönelik oluşturulması daha faal bir uygulamadır. Bu çerçevede, Enflasyon Raporlarında paylaşılan iddialar tıpkı vakitte bir “tahmin hedefi” ve enflasyon beklentilerine referans oluşturmak suretiyle orta maksattır. Bir öteki sözle, orta vadeli enflasyon amacına yakınsarken beklentileri daha aktif biçimde yönetebilmek için, enflasyonun gelecek periyottaki seyri konusunda iktisadi üniteler için referans olacak bedel kısa vadede enflasyon kestirimleri, orta vadede ise enflasyon amacıdır. Enflasyonda mevcut düzeyler, üst istikametli riskler ile birlikte değerlendirildiğinde, yüzde 5 gayesinin hayli uzağında olunduğu açıktır. Ocak Enflasyon Raporunda sunduğumuz varsayımlar yüzde 5 enflasyon amacına 2023 yılında ulaşabileceğimizi göstermektedir. Bu nedenle, para siyasetindeki sıkı ve ihtiyatlı duruşun, yüzde 5 maksadına ulaşılması beklenen 2023 yılına kadar, uzun bir müddet kararlılıkla sürdürülmesi gerekmektedir.
Orta vadeli yüzde 5 gayesine varmak gayesiyle, enflasyon hedeflemesi rejimi tüm ögeleriyle uygulanacaktır. Bu süreçte, enflasyonun öngörülen iddia patikası çerçevesindeki gelişimi daima ve yakından izlenecektir. Yüzde 5 maksadına varıncaya kadar gerçekleşen ve beklenen enflasyon oranı patikası ile para siyaseti faiz oranı patikası ortasındaki seviye güçlü bir dezenflasyonist istikrar gözetilerek oluşturulacak ve bu istikrar daima korunacaktır.
Mevcut dataların yanı sıra elde edilecek her türlü yeni bilginin enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışlarında orta vadeli amaç patikasından sapma riskine işaret etmesi durumunda ek sıkılaştırma önden ve kararlılıkla yapılacaktır. Bu kapsamda, enflasyonun ana eğilimi ve fiyatlama davranışlarına ait göstergeler, yayılım endeksleri, talep ve maliyet ögeleri ve enflasyon beklentilerinin kestirim ufku içerisinde gayeleriyle ahengi yakından izlenecektir. Para siyasetindeki bu sıkı duruş, amaç ufku içerisinde ülke risk priminin düşmesine, Türk lirası tasarrufların özendirilmesine, karşıt para ikamesinin başlamasına, döviz rezervlerinin artış eğilimine girmesine ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesine katkı yapacaktır. Bu durum, bir yandan makroekonomik ve finansal istikrarı olumlu etkilenirken, öbür yandan para siyasetinin sıkılık seviyesinin bu şartlar altında uyarlanmasına da imkan sağlayacaktır” halinde belirtildi.
Kıymetli bir dayanak sağlayacak
Merkez Bankası’nın hükümete gönderdiği mektupta hukuk ve iktisat alanındaki reformaların enflasyon sürecine tesirinin nasıl olacağı kıymetlendirilerek “Orta vadeli yüzde 5 gayesine ulaşmada güçlü siyaset uyumu dahilinde para ve maliye siyaseti ortasındaki eş güdümün güçlendirilmesiyle sağlanacak mali konsolidasyon enflasyon amaçlarına varılmasında çok değerli bir girdi sağlayacaktır. Bu çerçevede mali disiplinin kararlılıkla sürdürülmesi kritik bir öncelik olarak kıymetini korumaktadır. Mali duruşun yanı sıra yönetilen/yönlendirilen fiyat ve vergi ayarlamaları, gelirler siyaseti ve kamu borçlanma stratejisinin de para siyaseti amaçlarıyla uyumlu bir formda belirlenmesi, enflasyonla çabamızı destekleyecektir.
Ayrıyeten hukuk ve iktisat alanında atılacak ıslahat adımları beklenti kanalıyla dezenflasyonist sürece kıymetli bir takviye sağlayacaktır. Enflasyondaki katılık ve oynaklıkları azaltacak yapısal adımlara devam edilmesi, fiyat istikrarına ve hasebiyle toplumsal refaha olumlu katkıda bulunacaktır. Bu kapsamda TCMB, yapısal ögeleri tahlil etmeye, siyaset teklifleri geliştirmeye ve enflasyonla gayretin ehemmiyeti konusunda ilgili paydaşlar ve kamuoyu nezdinde farkındalık oluşturmaya yönelik çalışmalarına devam edecektir. Öbür taraftan, para siyasetinin kurgulanması ve uygulanmasında, şeffaflık, öngörülebilirlik ve hesap verebilirliğin artırılması ve geliştirilmesi suretiyle para siyasetine olan itimadın iyileştirilmesi istikametinde de adımlar atılacaktır.
Sonuç olarak, fiyat istikrarının sağlanması gayesi doğrultusunda Merkez Bankası elindeki tüm araçları tam, vakitli, tesirli, güçlü ve kararlı bir formda uygulamaya devam edecektir. Başka yandan, enflasyon hedeflemesi rejiminde toplumun bütün katmanlarının fiyat istikrarı gayesine odaklanması, buna inanması, karar alıcıların ve siyaset üretenlerin bu tarafta adımları kararlı bir formda atmaları temeldir. Bu çerçevede, enflasyonla uğraş sürecini tüm tarafların da sahiplendiği bir sürece dönüştürmek üzere açık, samimi ve tesirli bir iş birliği ve irtibat siyaseti yürütülecektir” tabirleri kullanıldı. (İHA)
Kaynak: Tourism Today
Haberler.com
