Öğrencilerin en çok araştırma yaptığı hususlardan biri olan yazının icadı, ayrıntıları ile merak ediliyor. Yazıyı kim buldu? Yazıyı kim icat etti?? İşte, detaylar…
YAZIYI KİM BULDU?
Sümerlerde tapınak mülklerinin yöneticileri olan rahiplerinin, kıskanç efendilerine ve öteki meslektaşlarına misyon devirlerinin hesaplarını vermeleri gerekirdi. Böylelikle bu rahipler, gelirleri harcamaları yazılı işaretlerle kaydetmek için tüm meslektaşları ve ardılları için anlaşılabilecek, ortak bir kayıt yolu üzerinde uyuştular; yazıyı icat ettiler. Yaklaşık beş asır süren süreç sonunda MÖ 3.000 yıllarında, kil tabletler üzerine anlaşılabilen metinler yazılmaya başlandı. Bilinen birinci yazılı evrak Uruk kentinde Eanna Tapınağı’nda keşfedilmiştir. Kil tabletler dışında ahşap ve madeni levhalar üzerine de yazı yazan Sümerlerde tapınaklar birebir vakitte mali işler merkezi idi. Buraya emanet edilen paralar, verdiği borçlar ve ticaret süreçleri çok daha düzgün ve net yürütülmeye başlandı.
Siteler ortası hudutların tespit edilmesi, taşınmaz malların el değiştirmesi, valilere başka yöneticilere gönderilen vergi tespit ve uygulamalarını içeren ekonomik buyruklar, buyrukların takip kontrolü üzere yönetimsel süreçler, yazı ile dokümanlı kalıcı bir formda yürütülmeye başlandı. Örneğin, Akadlara ilişkin, Mezopotamya ile Anadolu ortasındaki kervan ticareti hakkında bilgi veren Şartamhari metinlerinde, Asur Hükümdarı Sargon’un torununun MÖ 2.200’lerde Anadolu’ya bir sefer düzenleyerek Hattuş, Kaniş ve Kursuara kent koalisyonu güçleri ile çarpıştığı anlatılırken, sık sık tüccarlardan bahsedilmiştir.
Sümer kervanları yazıyı Mezopotamya’da Akad, Asur, Babil; Anadolu’da Hitit, Urartu ve İran’da Pers ülkesine yaydı. Mezopotamyalılar ticaret münasebetlerinde sözleşme yapmaya başladılar. Bu alışveriş evraklarına, satılan şey hakkında bilgi, satın alanların isimleri ve belirlenen bedel yazılırdı.
Vergi ve muhasebe kayıtlarını tertipli ve daima tutabilmek hedefi ile Sümerler, uygarlık dünyasına, Tapınak Okullarını armağan ettiler. Tablet konutu denilen okullarında, bilhassa saray ve tapınağın idare ve idari işlerini yürütecek yöneticileri yetiştirmek amaçlanmıştı. Bu okulların mezunları saray kâtibi, rahip, arşiv memuru, vali yahut elçi oluyorlardı. Üstelik hepsi erkek değildi, bayanlar da vardı.
Yazı; Mısır’da köylü üreticiler ile okuma yazma ve hesap bilenler biçiminde iki sınıfın oluşmasını sağlayarak toplumsal bir tesirde de bulunmuştur.
Nil ülkesinde yazının okumanın yaygınlaşması, siyasi iktidarı sağlamlaştırır, dinî, entelektüel bilimsel ortak bilgileri saptar zenginleştirir. Örneğin astronomi ve matematik alanındaki atılımlar böyledir.
Haberler.com
