Covid aşısı: ‘Normal hayata’ dönüş ne kadar sürebilir, nüfusun ne kadarının aşılanması gerekir?

0 1 3 dakika okuma süresi

Dünyada koronavirüs aşısı geliştirme çalışmaları yürüten şirket ve kurumlardan umut verici açıklamalar gelirken, uzmanlar “normale dönüş” konusunda, nüfusun çok büyük bir kısmının aşılanması gerektiğini söylüyor.

Yapılan yorumlarda, seyahat üzerindeki kısıtlamaların kaldırılması, maske takma zorunluluğunun ortadan kalkması ve kalabalık aktifliklerin tekrar başlaması için daha uzun vakit olduğu belirtiliyor.

Aşıların onay alıp uygulanmaya başlamasının akabinde dünya nüfusunun büyük bir kısmının aşılanmasının aylar, hatta yıllar sürebileceği tabir ediliyor.

Sorun burada da bitmiyor. Olağan hayata dönüş için gereken “sürü bağışıklığına” ulaşılıp ulaşılamayacağında aşıların tesirinin ne kadar süreceği, virüs taşıyan şahısların bulaşıcılığını ortadan kaldırıp kaldırmayacağı ve aşının hastalığı engellemekte ne kadar süreceği üzere etkenler de değerli rol oynuyor.

Aşı ile ilgili çalışmalarının olumlu sonuçlar verdiği açıklayan şirket ve kurumlar Pfizer/ BioNTech (ABD-Almanya), Gamaleya Institute (Rusya), Moderna (ABD) Oxford Üniversitesi/ AstraZeneca (İngiltere) olarak sıralanıyor.

Her dört aşının da üçüncü faz klinik testlerde tesirli olduğunun görüldüğü açıklandı. Fakat aşıların onay süreçleri şimdi tamamlanmış değil.

Pekala ancak aşıların onay süreçlerinin devam etmesine ek olarak üretim, dağıtım ve depolamayla ilgili öteki ögeler da göz önüne alındığında olağana dönüş için gerçekçi takvim nasıl?

Global sürü bağışıklığı

ABD’deki Mayo Clinic’te moleküler tıp kısmından Prof. Dr. Andrew Bradley, BBC’ye yaptığı açıklamada, “Normale ne vakit ve nasıl dönüleceği konusu, herkesin aklında olan soru. Lakin bunun olabilmesi için dünya nüfusunun yaklaşık 75’inin aşılanmış olması gerekiyor” dedi.

Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), virüsün yayılımının durdurulabilmesi için halkın yüzde 60 ile 70’nin bağışıklık kazanması gerektiğini söylüyor.

WHO Baş Bilim insanı Dr. Soumya Swaminathan geçtiğimiz haftalarda katıldığı bir konferansta, “SARS CoV-2’nin bulaşıcılığının yüksek olduğu göz önüne alındığında nüfusun yüzde 60 ile 70 ortasında bir kısmının bağışıklığının olması gerekiyor” dedi.

Misal bir orana ulaşmak gerektiğini söyleyen ve geçtiğimiz hafta aşı programını açıklayan İspanya, Ocak 2021’de yüksek risk kümelerine aşı yapmaya başlamayı ve yılsonuna kadar aşının nüfusun yüzde 70’ine ulaşmasını hedefliyor.

Bilim insanları, aşı programlarının uygulanarak hastalığın denetim altına alınma uğraşlarının sırf İngiltere, Fransa ya da İspanya üzere ülkeleri değil, Afrika, Asya ve Latin Amerika’daki ülkeleri de kapsaması gerektiğini belirtiyor.

Yıllar alabilir

Prof. Dr. Bradley, ülkelerin kendi amaçlarının ötesinde tüm dünya için de bu orana ulaşılması gerektiğini ve bunun yıllar sürebileceğini söyledi.

Bradley, “Hastalığın kökünün kazınması ya da tekrar ortaya çıkmasının engellenmesi için değerli olan global seviyede sürü bağışıklığının sağlanması. Dünya nüfusunun 7 milyarın üzerinde olduğu düşünülürse bunu sağlamak yıllar sürebilir” dedi.

Gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerin de aşıya erişimini sağlamak ismine başlatılan Covax projesine kimi devletler, sıhhat kuruluşları, ilaç üreticileri, bilim insanları ve bağışçılar dayanak veriyor.

Karşılık bekleyen sorular

Her ne kadar olağan hayata geri dönüş için dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 70’lik bir kısmının bağışıklık kazanması gerektiği konusunda genel bir fikir birliği oluşmuş üzere görünse de, aşıyla ilgili olumlu gelişmelere daha temkinli yaklaşılması gerektiğini ve cevap bekleyen daha çok soru olduğunu söyleyenler de var.

Meksika Aşı Birliği Genel Sekreteri Dr. Rodrigo Romero, “Bu hastalık ve buna karşı bağışıklıkla ilgili tüm bilgilere yüzde 100 sahip değiliz. Bulaşma oranının azaltılması için ne kadar bir nüfusun aşılanması gerektiğini söylemek için şimdi erken. Ayrıyeten aşıların aktifliği ve insanlara ne kadar müddetle müdafaa sağladığı da önemli” dedi.

Aşıyla ilgili bilinmezlere ek olarak lojistik, dağıtım ve depolama konusunda da kimi problemler olduğu belirtiliyor.

Örneğin, Moderna ve Pfizer/BioNtech aşılarının çok düşük sıcaklıklarda özel teknolojiler kullanılarak depolanması gerekiyor.

Uzmanlar, kaynak meşakkati yaşayan ve gelişmekte olan ülkeler için bu durumun ek kahırlar yarattığını söylüyor.

İspanya Aşı Birliği Lideri Dr. Amos Garcia Rojas, BBC Mundo’ya yaptığı değerlendirmede, Pfizer/BioNtech’in geliştirdiği biçimdeki aşıların taşınması ve depolanmasının önemli yatırımlar gerektirdiğini söz etti.

Rojas, “Her ülkeye aşıların ulaştırılma suratı, olağana dönüşün zamanlaması konusunda farklı takvimlerin ortaya çıkmasına yol açabilir. Ayrıyeten, aşı yaptırma konusunda kesin kararını vermemiş olan çok sayıda insan var. Her aşılama programı, açık bir irtibat stratejisiyle birlikte yürütülmeli. Tüm bunlar da süreci geciktiriyor” diye konuştu.

Dönüş eski olağana mi, yeni olağana mi?

Sürü bağışıklığına ulaşmak için gerektiği düşünülen orana ulaşılsa bile birtakım uzmanlar, olağana dönen hayatın pandemi periyodundan farklı olabileceği uyarısı yapıyor.

Mayo Clinic’ten Prof. Dr. Bradley, yakın bir vakitte “eski hayatımıza geri dönüş mümkünlüğünün düşük olduğunu” belirterek, bu periyotta yaşananların ekonomik faaliyet üzerinde tesirleri olacağını ve meskenden çalışma üzere kimi uygulamaların devam edeceğini tabir ediyor.

İspanya Aşı Birliği’nden Garcia Rojas da maske kullanımının pandeminin akabinde da devam edeceğini umduğunu söyledi.

İnsanların bundan sonra olağan grip olduklarında da başkalarına bulaştırmamak ismine maske takmayı tercih etmek isteyebileceğini belirten Garcia Rojas, “Restoran ve barlar, daha düşük kapasiteyle çalışmaya başlayacak ve seyahatler de hudutlu olacak” dedi.

Lakin Garcia Rojas, bir taraftan da “yeni normal” telaffuzunun kendisini rahatsız ettiğini vurguladı.

Garcia Rojas, “Ben de eski olağana dönmeyi isterim. Fakat pandemi devrinin ortasında bundan bahsetmek herkes için risk taşıyor” dedi ve ekledi:

“Bu mevzuda gündeme geldikçe eski rutine geri dönmeye hazır olduğumuz üzere yanlış bir inanç doğabilir. Açıkçası, koronavirüs sonrasında da bu periyotta edindiğimiz birtakım alışkanlıkların sürmesini bekliyorum. Umarım ellerimizi daha sık yıkamaya başlarız ve kendimizi iyi hissetmediğimiz vakitlerde diğerlerini korumak ismine maske takmayı sürdürürüz.”